Τα δευτερεύοντα συστήματα ελέγχου πτήσης, λειτουργούν βοηθητικά μαζί με τα βασικά και δίνουν στον πιλότο τη δυνατότητα να έχει καλύτερο και ευκολότερο έλεγχο της πτήσης ενός αεροσκάφους. Σε αντίθεση με τα βασικά, δε θα τα δούμε πάντα και σε όλα τα αεροπλάνα, μιας και δεν είναι απολύτως απαραίτητα για τον πλήρη έλεγχό του. Το πιο δημοφιλές από αυτά είναι το trim elevator, που βοηθά στη διατήρηση σταθερής γωνίας ανόδου ή καθόδου, χωρίς ο πιλότος να χρειάζεται να μετακινεί το elevator συνεχώς πίσω - εμπρός. Τέτοιου είδους trim υπάρχει και στο aileron και στο rudder και συναντώνται συνήθως σε μεγάλα αεροσκάφη. Άλλα δευτερεύοντα συστήματα είναι τα flaps, τα slats και τα Air Brakes / Spoilers.
Elevator Trim
To elevator trim εξισορροπεί την αεροδυναμική κάθετη δύναμη που ασκείται στην ουρά του αεροπλάνου. Έτσι ρυθμίζοντας κατάλληλα το trim elevator, μπορούμε να έχουμε μια σταθερή γωνία κλίσης του σκάφους ώστε να διατηρούμε την επιθυμητή γωνία προσβολής, χωρίς να χρειάζεται συνεχώς να μετακινούμε το πηδάλιο του elevator.
Σε κάποιες περιπτώσεις που έχουμε αλλαγή της ροής του αέρα πάνω στην ουρά, ενδέχεται να χρειάζεται η εκ νέου ρύθμιση του trim elevator για να διατηρήσουμε τη γωνία αυτή.
Η χρήση του trim elevator είναι σημαντική σε διάφορές φάσης της πτήσης, ειδικά κατά την προσέγγιση στο διάδρομο προσγείωσης. Επίσης χρησιμοποιείται και για να διατηρήσουμε σταθερό το ύψος στο τελικό μας επίπεδο πτήσης.
Aileron & Rudder Trim
Σε πολλά αεροπλάνα, ειδικά στα πιο μεγάλα, υπάρχουν άλλα δυο βοηθητικά συστήματα ελέγχου πτήσης. Το aileron trim και το rudder trim. Από την ονομασία τους γίνεται προφανής και ο ρόλος τους. Βοηθούν και τα δυο στην εξισορρόπησης δυνάμεων που αλλάζουν την κλίση του αεροπλάνου στους άξονες roll και yaw.
Το aileron trim είναι μικρές επιφάνειες πάνω στις πτέρυγες του αεροσκάφους, στο πίσω μέρος του πτερυγίου aileron. Λειτουργεί και αυτό με την ίδια φιλοσοφία όπως το aileron, δηλαδή ανεβαίνουν ή κατεβαίνουν αντίστροφα μεταξύ τους. Ένας λόγος που θα μπορούσε ο πιλότος να χρησιμοποιήσει το aileron trim είναι π.χ. να ισορροπήσει το αεροπλάνο όταν έχουμε διαφορά βάρους στις δεξαμενές καυσίμου των πτερύγων.
Το rudder trim είναι μια επιφάνεια που βρίσκεται στο πτερύγιο του rudder και χρησιμοποιείται για μικροδιορθώσεις στον κατακόρυφο άξονα.
Flaps
Τα flaps είναι ένα σύστημα αρθρωτών πτερυγίων, που βρίσκονται στο πίσω μέρος των πτερύγων ενός αεροπλάνου και χρησιμοποιούνται για να μειώσουν την ταχύτητα με την οποία μπορεί να πετά με ασφάλεια. Έτσι με τη χρήση των flaps, μπορεί να μειωθεί η ταχύτητα στην οποία παρουσιάζεται απώλεια στήριξης, με αποτέλεσμα να έχουμε μικρότερη ταχύτητα προσέγγισης στο διάδρομο, άρα και μικρότερη απόσταση για την ασφαλή προσγείωσή του. Με ανάλογο τρόπο μπορεί να μειωθεί η απόσταση στο διάδρομο κατά την απογείωση, μιας και επιτρέπει στο αεροσκάφος να γίνεται πλόιμο σε μικρότερες ταχύτητες.
Σε κάποια αεροπλάνα, η χρήση των flaps δίνει τη δυνατότητα να μειωθεί η γωνία της κλίσης του στο διαμήκη άξονα (pitch), βοηθώντας τον πιλότο να έχει καλύτερη θέα προς το διάδρομο. Σε κάποιες άλλες πάλι περιπτώσεις, ανάλογα με το είδος των flaps αλλά και της θέσης της πτέρυγας, η έκταση τους μπορεί και να αυξάνει το pitch του αεροσκάφους.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι πτερυγίων flaps, ανάλογα με το μέγεθος, την ταχύτητα και την πολυπλοκότητα του αεροσκάφους. Ο βασικός στόχος τους, είναι να αυξήσουν την άντωση και την οπισθέλκουσα της πτέρυγας. Σε πιο μικρά αεροπλάνα, αυτό επιτυγχάνεται με την αύξηση της γωνίας στο πίσω μέρος της πτέρυγας, με απλή κλίση των πτερυγίων flaps σε ανάλογες μοίρες (plain flaps). Σε μεγαλύτερα αεροπλάνα, εκτός από την κλίση των flaps, έχουμε και την επέκτασή τους, αυξάνοντας έτσι την επιφάνεια της πτέρυγας και κάνοντας πιο μεγάλη την άντωση και την οπισθέλκουσα.
Slats
Τα slats είναι λεπτές αεροδυναμικές επιφάνειες που βρίσκονται κατά μήκος των φτερών του αεροπλάνου πάνω στο χείλος προσβολής τους και επιτρέπει στο αεροσκάφος να μπορεί να κινείται με μεγαλύτερη γωνία προσβολής. Με τη χρήση των slats, έχουμε αύξηση του συντελεστή άντωσης της πτέρυγας, έτσι ώστε με την έκτασή τους να μπορεί το αεροσκάφος να πετά σε μικρότερες ταχύτητες.
Η πιο συνηθισμένη χρήση των slats είναι κατά την προσγείωση και την απογείωση του αεροσκάφους, όπου η ταχύτητά του βρίσκεται κοντά στη ταχύτητα απώλειας στήριξης. Τα slats ωστόσο παραμένουν κλειστά στην κανονική πτήση για να ελαχιστοποιείται η οπισθέλκουσα.
Όταν το αεροπλάνο κινείται σε χαμηλές ταχύτητες, ο αέρα που περνά από το πάνω μέρος του χείλους προσβολής, δε μπορεί να ακολουθήσει την επιφάνεια της πτέρυγας και να φτάσει ομαλά μέχρι το σημείο εκφυγής, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται στροβιλισμοί στο πάνω μέρος της πτέρυγας και να μειώνεται δραματικά η άντωση (lift). Με τη χρήση των slats έχουμε μείωση του φαινομένου αυτού.
Air Brakes/Spoilers
Air brakes/speed brakes στην αεροναυτική ονομάζονται οι επιφάνειες ελέγχου που χρησιμοποιούμαι σε ένα αεροπλάνο για να αυξήσουμε την οπισθέλκουσα που εξασκείται σε αυτό, ώστε να μειώσουμε την ταχύτητά του.
Τα air brakes διαφέρουν από τα spoilers στο ότι τα air brakes αυξάνουν το drag (οπισθέλκουσα) και επηρεάζουν σε μικρό βαθμό και την άντωση. Ενώ τα spoilers μειώνουν την άντωση (lift) και για τη διατήρησή της απαιτείται μεγαλύτερη γωνία προσβολής. Τα spoilers βρίσκονται στο επάνω μέρος των πτερύγων και χρησιμοποιούνται στα περισσότερα jet σαν air brakes.
Υπάρχουν όμως πολλοί τύποι σε διάφορα αεροπλάνα. Χαρακτηριστικά είναι τα air brakes του Bombardier CRJ900 που βρίσκονται στο τέλους της ατράκτου στην ουρά του αεροπλάνου, η οποία χωρίζεται στη μέση και ανοίγει προς τα έξω. Άλλος τύπος air brakes είναι και το αλεξίπτωτο όπως στη περίπτωση του Boeing B-47. Στα ελικοφόρα αεροπλάνα μπορεί να χρησιμοποιηθούν σαν air brakes οι ίδιοι του οι έλικες αλλάζοντας το βήμα τους. Στα jet αεροσκάφη, τα spoilers χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με τη χρήση των ailerons πηδαλίων για τον έλεγχο του roll.
Κατά την προσγείωση και από τη στιγμή που το αεροσκάφος βρίσκεται στο έδαφος, η πλήρη έκταση των spoilers και των air brakes, προκαλεί δραματική απώλεια του lift έτσι ώστε το βάρος του αεροπλάνου να εφαρμόζεται στους τροχούς και να μειώνεται η περίπτωση ολίσθησης. Παράλληλα, η αύξηση του drag, βοηθά άμεσα στη μείωση του χρόνου πέδησης.
Δείτε το βίντεο για περισσότερες πληροφορίες
Για το FlightSimmer.GR
Γιάννης Ευαγγελινός
